Nerwiak Mortona to schorzenie, które potrafi skutecznie utrudnić codzienne funkcjonowanie, powodując uporczywy ból stopy. Choć nazwa brzmi skomplikowanie, warto poznać mechanizm powstawania tego problemu oraz jego charakterystyczne objawy. Dzięki wczesnemu rozpoznaniu można skutecznie złagodzić dolegliwości i zapobiec rozwojowi choroby. Przyjrzyjmy się bliżej temu, czym jest nerwiak Mortona, jak się objawia i co może być jego przyczyną.
Czym jest nerwiak Mortona?
Nerwiak Mortona, zwany również nerwiakiem śródstopia lub zespołem Mortona, to schorzenie polegające na pogrubieniu tkanki wokół nerwu międzypalcowego w stopie. Wbrew nazwie, nie jest to klasyczny nerwiak (guz nerwu), lecz stan zapalny osłonki nerwowej spowodowany uciskiem lub podrażnieniem.
Nerwiak Mortona najczęściej występuje między trzecim a czwartym palcem stopy, choć może pojawić się również między innymi palcami.
Schorzenie to zostało nazwane na cześć amerykańskiego chirurga Thomasa Mortona, który w 1876 roku jako pierwszy opisał tę dolegliwość. Często mylone jest z innym schorzeniem – stopą Mortona (palcem Mortona), która charakteryzuje się anatomiczną anomalią polegającą na tym, że drugi palec stopy jest dłuższy od palucha.
Charakterystyczne objawy nerwiaka Mortona
Nerwiak Mortona objawia się w bardzo charakterystyczny sposób, co znacznie ułatwia jego rozpoznanie. Do najczęstszych symptomów należą:
Ból śródstopia – pacjenci opisują go jako ostry, kłujący lub piekący, zlokalizowany najczęściej między trzecim a czwartym palcem stopy. Ból ten nasila się podczas chodzenia, szczególnie w obuwiu na wysokim obcasie lub w ciasnych butach.
Uczucie drętwienia lub mrowienia – osoby cierpiące na nerwiaka Mortona często odczuwają mrowienie, drętwienie lub uczucie podobne do porażenia prądem, promieniujące do palców stopy.
Wrażenie „kamyka w bucie” – charakterystycznym objawem jest uczucie, jakby w bucie znajdował się kamyk lub jakby skarpetka była zwinięta pod stopą, nawet gdy tak nie jest.
Chwilowa ulga po zdjęciu obuwia – pacjenci często odczuwają natychmiastową ulgę po zdjęciu butów, rozmasowaniu stopy lub zmianie pozycji.
Objawy nerwiaka Mortona zwykle nasilają się stopniowo. Początkowo mogą pojawiać się sporadycznie, by z czasem stać się bardziej intensywne i częstsze. W zaawansowanych przypadkach ból może być obecny nawet podczas spoczynku.
Przyczyny powstawania nerwiaka Mortona
Dokładna przyczyna powstawania nerwiaka Mortona nie jest w pełni poznana, jednak istnieje kilka czynników, które mogą przyczyniać się do rozwoju tego schorzenia:
Niewłaściwe obuwie – noszenie butów na wysokim obcasie lub z wąskim przodem znacznie zwiększa ryzyko rozwoju nerwiaka Mortona. Takie obuwie powoduje nienaturalne ułożenie stopy i zwiększony nacisk na przednią jej część.
Nadmierne obciążenie stóp – aktywności wymagające powtarzalnego obciążenia przedniej części stopy, takie jak bieganie czy taniec, mogą prowadzić do rozwoju tego schorzenia.
Deformacje stopy – płaskostopie, wysokie podbicie (stopa wydrążona), paluch koślawy (hallux valgus) czy młotkowate palce zwiększają ryzyko wystąpienia nerwiaka Mortona.
Urazy stopy – przebyte kontuzje mogą prowadzić do zmian w biomechanice chodu, co z kolei może zwiększać nacisk na nerwy śródstopia.
Czynniki ryzyka
Niektóre osoby są bardziej narażone na rozwój nerwiaka Mortona:
- Kobiety chorują 8-10 razy częściej niż mężczyźni, co prawdopodobnie wiąże się z noszeniem obuwia na wysokim obcasie
- Osoby w wieku 40-50 lat
- Sportowcy uprawiający dyscypliny wymagające intensywnego obciążania stóp (biegacze, tancerze baletowi)
- Osoby z wrodzonymi deformacjami stóp
- Pacjenci z artretyzmem lub innymi stanami zapalnymi stawów
Nerwiak Mortona a metatarsalgia – różnice i podobieństwa
Nerwiak Mortona często bywa mylony z metatarsalgią, ponieważ oba schorzenia powodują ból w przedniej części stopy. Prawidłowe rozróżnienie tych dwóch dolegliwości ma kluczowe znaczenie dla skutecznego leczenia.
Metatarsalgia to ogólne określenie bólu przodostopia, podczas gdy nerwiak Mortona jest konkretnym schorzeniem związanym z pogrubieniem tkanki wokół nerwu międzypalcowego.
Główne różnice:
- Nerwiak Mortona powoduje charakterystyczne mrowienie i drętwienie promieniujące do palców
- Ból przy nerwiaku Mortona jest zwykle zlokalizowany między konkretnymi palcami (najczęściej trzecim i czwartym)
- Metatarsalgia często objawia się jako rozlany ból pod opuszkami palców
- Przy metatarsalgii rzadziej występuje uczucie drętwienia czy mrowienia
Diagnostyka i metody leczenia
Rozpoznanie nerwiaka Mortona opiera się głównie na wywiadzie lekarskim i badaniu fizykalnym. Lekarz może wykonać prosty test polegający na ściśnięciu stopy z jednoczesnym poruszaniem nią, co często wywołuje charakterystyczny ból i kliknięcie (objaw Mudera).
W diagnostyce pomocne mogą być również:
- USG stopy – pozwala uwidocznić pogrubienie nerwu
- Rezonans magnetyczny (MRI) – dokładniejsze badanie, pomocne w wykluczeniu innych przyczyn bólu
- Zdjęcie rentgenowskie – wykonywane głównie w celu wykluczenia innych schorzeń, takich jak złamania czy zmiany zwyrodnieniowe
Leczenie nerwiaka Mortona zależy od nasilenia objawów i obejmuje:
Metody zachowawcze:
- Zmiana obuwia na szersze, z niższym obcasem i miękką podeszwą
- Stosowanie wkładek ortopedycznych odciążających przednią część stopy
- Okłady z lodu na bolesne miejsce (15-20 minut kilka razy dziennie)
- Leki przeciwzapalne i przeciwbólowe (np. ibuprofen, naproxen)
- Fizjoterapia i ćwiczenia rozciągające poprawiające elastyczność stopy
Leczenie inwazyjne:
- Iniekcje kortykosteroidów w miejsce zmiany – zmniejszają stan zapalny i mogą przynieść długotrwałą ulgę
- Zabieg neurektomii – chirurgiczne usunięcie fragmentu nerwu w przypadkach opornych na leczenie zachowawcze
Profilaktyka i codzienne funkcjonowanie
Aby zmniejszyć ryzyko rozwoju nerwiaka Mortona lub złagodzić jego objawy, warto stosować się do kilku zasad:
- Nosić wygodne obuwie z szerokim przodem i niskim obcasem (najlepiej nie wyższym niż 4 cm)
- Stosować wkładki odciążające przednią część stopy, zwłaszcza z podparciem łuku poprzecznego
- Unikać długotrwałego stania czy chodzenia, jeśli powoduje to ból
- Wykonywać regularne ćwiczenia rozciągające stopy, takie jak zginanie palców czy rolowanie stopy na piłeczce
- Utrzymywać prawidłową wagę ciała, aby zmniejszyć obciążenie stóp
- Masować stopy, co poprawia krążenie i zmniejsza napięcie mięśni
Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie nerwiaka Mortona pozwala większości pacjentów powrócić do pełnej sprawności. Kluczowe znaczenie ma modyfikacja codziennych nawyków, szczególnie dotyczących obuwia i aktywności fizycznej.
Nerwiak Mortona, choć uciążliwy, zazwyczaj nie jest schorzeniem zagrażającym zdrowiu. Przy właściwym podejściu terapeutycznym większość pacjentów może skutecznie kontrolować objawy i cieszyć się aktywnością bez bólu. Jeśli zauważysz u siebie charakterystyczne objawy, nie zwlekaj z wizytą u specjalisty – im wcześniej rozpoczniesz leczenie, tym większa szansa na szybki powrót do pełnej sprawności.